Tureckie oliwki. Z lokalnych gajów oliwnych prosto na turecki stół

 

Oliwki to nieodłączny element tureckiej kultury. Ma głębokie korzenie zarówno w tradycji, jak i codziennym życiu mieszkańców tego kraju. W Turcji, jednym z wiodących producentów oliwek na świecie, uprawy tych owoców to coś więcej niż tylko rolnicza działalność. Jest to prawdziwa pasja, przekazywana z pokolenia na pokolenie. W tym artykule przybliżymy Ci świat tureckich gajów oliwnych. Opowiemy, jak wyglądają, jak wygląda praca na plantacjach, kiedy trwa sezon na oliwki i jakie rodzaje oliwek można spotkać w tym kraju. Dowiesz się również, jak wybierać oliwki. Gdzie je kupować oraz jaki jest proces produkcji oliwy z oliwek. Proces, który pozwala uzyskać jedną z najwyższej jakości oliw na świecie. Na koniec zaprezentujemy, jak oliwki wykorzystywane są w tureckiej kuchni, nadając charakterystyczny smak i aromat wielu potrawom.

 

Dlaczego oliwki z Turcji są tak wyjątkowe?

W Turcji uprawa oliwek szczególnie rozwija się w regionach wybrzeży Morza Egejskiego i Morza Śródziemnego, gdzie panują idealne warunki do ich uprawy – ciepły klimat, długie, suche lata i łagodne zimy.

• Region Egejski, z łagodnym klimatem, to jedno z głównych miejsc upraw oliwek w Turcji. Między innymi miasto Aydın wyróżnia się dużymi gajami oliwnymi i sprzyjającymi warunkami. Gorącymi latami i łagodnymi zimami, co czyni go jednym z liderów produkcji oliwek. W pobliżu leży także Muğla, o podobnym klimacie i tradycjach w uprawie oliwek oraz Izmir, które dzięki strategicznemu położeniu odgrywa ważną rolę w dystrybucji oliwy na rynek międzynarodowy.
• Region Śródziemnomorski w Turcji również ma długą historię uprawy oliwek. W rejonie Antalyi panuje klimat idealny dla tych roślin. Z gorącymi latami i minimalnymi opadami. Dzięki temu oliwki rosną w idealnych warunkach. Antalya jest jednym z najważniejszych miast nie tylko pod względem turystyki, ale i rolnictwa. W tym regionie często spotyka się zarówno tradycyjne gaje oliwne, jak i nowoczesne plantacje, które produkują oliwę z oliwek o wyjątkowej jakości. Miasto to jest także jednym z głównych ośrodków handlowych, co sprawia, że oliwa z oliwek z Antalyi cieszy się dużym uznaniem w kraju i za granicą.

Dzięki wyjątkowym warunkom klimatycznym, jakie panują w tych obszarach, Turcja pozostaje jednym z największych producentów oliwek na świecie, a oliwa z tego kraju uważana jest za jedną z najlepszych na rynku.

W sercu gajów oliwnych. Praca, sezon i tajemnice zbiorów

Gaje oliwne w Turcji to zapierające dech w piersiach krajobrazy. Są pełne drzew o charakterystycznych, szaro-zielonych liściach i srebrzystej korze. Które nadają im wyjątkowy urok. Drzewa oliwne w tym kraju są przeważnie krępe i niskie. Co sprawia, że zbiór oliwek jest stosunkowo łatwy. Niektóre gaje to tradycyjne, wiekowe drzewa, które mają szerokie, rozłożyste korony, inne z kolei to młodsze plantacje, bardziej zorganizowane i intensywnie uprawiane.

Zbiory oliwek

Oliwki zaczynają kwitnąć w czerwcu. Ich owoce dojrzewają przez całe lato, by w pełni gotowe do zbiorów stać się wczesną jesienią. Sezon zbiorów w Turcji zaczyna się zazwyczaj w końcu października lub na początku listopada. Jest to zależne od miejsca i odmiany oliwek. W tym czasie, gdy owoce osiągają optymalną dojrzałość, w gajach zaczyna się gorączkowa praca. Zbiory trwają najczęściej do stycznia, a każdy dzień jest kluczowy, by zebrać oliwki, które później staną się częścią oliwy najwyższej jakości.

Maszyny i ludzie

W tradycyjnych, mniejszych gospodarstwach oliwki zbiera się ręcznie. Pod drzewami rozkłada się duże siatki, a następnie gałęzie czesze się specjalnymi grzebieniami. Dojrzałe owoce spadają na siatkę, z której przesypuje się je do ogromnych koszy, a na koniec dnia do worków. Często używa się również ręcznej otrząsarki, która delikatnie potrząsa gałęziami. W przypadku większych plantacji stosuje się maszyny. Są to specjalne pojazdy z otrząsarką, która chwyta pień drzewa, a wokół niego rozkłada się ogromne płachty, na które spadają oliwki.

Choć w nowoczesnych plantacjach wykorzystuje się maszyny, Turcja nadal preferuje tradycyjne metody zbioru, które angażują rolników i pracowników sezonowych, najczęściej pochodzących z okolicznych wiosek. Zbiory to żmudna, czasochłonna praca, która wymaga ogromnej precyzji i cierpliwości. Poza samym zbiorem, praca w gajach obejmuje także dbanie o drzewa przez cały rok. Przycinanie gałęzi, ochronę przed szkodnikami i przygotowanie plantacji do kolejnych sezonów. Zbiory oliwek to także ważny element społeczny, łączący całą lokalną społeczność, która wspólnie angażuje się w ten intensywny okres pracy.

Droga do idealnych oliwek. Od zbioru do stołu

Surowe oliwki, choć naturalnie rosnące na drzewach oliwnych, nie nadają się do spożycia w swojej pierwotnej formie. Są bardzo gorzkie, ze względu na zawartość oleuropeiny. Czyli substancji chemicznej, która nadaje im ten nieprzyjemny smak. Przed spożyciem oliwki muszą zostać odpowiednio przygotowane, aby stały się jadalne i smaczne. Proces przygotowania oliwek do spożycia obejmuje kilka etapów.

Surowe oliwki, aby pozbyć się gorzkiego smaku, trzeba moczyć w wodzie przez kilka dni lub tygodni, zmieniając wodę regularnie (codziennie lub co kilka dni). Po etapie moczenia oliwki mogą być umieszczane w solance lub marynowane w oliwie, czosnku, ziołach i innych przyprawach. Fermentacja w solance pomaga zmiękczyć owoce i nadaje im bardziej zrównoważony smak.

Rodzaje oliwek

W Turcji uprawia się wiele odmian oliwek, które różnią się smakiem, kolorem oraz zastosowaniem. Oto kilka najpopularniejszych rodzajów oliwek tureckich:

• Oliwki Gemlik to  jedna z najpopularniejszych odmian, pochodząca z regionu Marmara, a dokładniej z okolic miasta Gemlik, skąd wzięła się ich nazwa. Mają średnią wielkość, owalny kształt i ciemnofioletowy lub czarny kolor w pełni dojrzałe. Charakteryzują się mięsistym miąższem oraz zrównoważonym smakiem, łączącym subtelną gorzkość z delikatną słodyczą. Są wszechstronne, wykorzystywane zarówno w marynatach, jak i jako przekąska. 
• Oliwki Ayvalık pochodzą z regionu Egejskiego w Turcji i są jednymi z najbardziej cenionych odmian w kraju. Charakteryzują się intensywnym, wyrazistym smakiem, który łączy lekko gorzkie nuty z wyraźnym aromatem. Oliwki Ayvalık są często wykorzystywane do produkcji oliwy, która jest ceniona za swoją jakość i bogaty smak.
• Oliwki Memecik pochodzą z południowej Turcji i są cenione za swoją wszechstronność. Są wykorzystywane zarówno do produkcji oliwy, która jest intensywna i aromatyczna, jak i w marynatach, gdzie świetnie komponują się z przyprawami, oliwą i czosnkiem. To odmiana o wysokiej jakości, idealna do dań kuchni śródziemnomorskiej.
• Edremit to oliwki pochodzące z regionu Edremit w zachodniej Turcji. Mają ciemny kolor, a ich smak jest zrównoważony, nieco łagodniejszy, idealny do marynowania. W smaku dominują delikatne nuty słodyczy i umiarkowana gorzkość.

Oliwki tureckie różnią się między sobą smakiem, ale mają wspólną cechę – są zazwyczaj bardziej aromatyczne i intensywne niż te z innych regionów. W zależności od odmiany, ich smak może wahać się od łagodnego i słodkiego po bardziej wyrazisty, z wyczuwalnymi nutami gorzkości.

Jakie oliwki wybrać i gdzie je kupić?

Wybór dobrych oliwek zależy przede wszystkim od Twoich preferencji smakowych. Ponieważ w Turcji dostępnych jest wiele różnych odmian i sposobów ich przygotowania. Jeśli lubisz bardziej intensywne, słone smaki, wybierz oliwki tuzlu. Są one marynowane w solance, które mają wyraźniejszy, słony smak. Natomiast jeśli preferujesz łagodniejszy smak, sięgnij po oliwki az tuzlu, które są mniej słone i bardziej subtelne.

Oliwki różnią się również pod względem tego, czy mają pestki, czy są bez pestek. Oliwki z pestkami są bardziej naturalne i mają pełniejszy smak, natomiast wersje bez pestek są wygodniejsze do spożycia i świetnie nadają się do sałatek czy przekąsek.

W Turcji oliwki można znaleźć w niemal każdym tureckim sklepie spożywczym, na bazarach, a także w specjalistycznych sklepach z produktami lokalnymi. W miastach i turystycznych miejscach często można trafić na oliwki w różnych wariantach. Od tradycyjnych, przez marynowane z czosnkiem, ziołami, aż po te w oliwie z dodatkiem przypraw. Jeśli chcesz kupić oliwki najlepszej jakości, warto odwiedzić lokalne bazary, gdzie sprzedawcy często oferują świeże, lokalne oliwki w różnych formach. Na bazarach znajdziesz też oliwki w dużych, szczelnych pojemnikach, co pozwala na ich dokładne obejrzenie i degustację przed zakupem.

Od oliwki do oliwy

Po zbiorze oliwek, proces ich przetwarzania na oliwę jest niczym mała alchemia. Jest to proces w którym każda oliwka zmienia się w płynne złoto. Zebrane owoce trafiają do młynów oliwnych, gdzie rozpoczyna się podróż od surowego owocu do gotowej oliwy.

1. Pierwszym krokiem jest czyszczenie podczas którego oliwki muszą zostać pozbawione wszelkich zanieczyszczeń, takich jak liście czy gałązki. Następnie, w młynie, oliwki są miażdżone na pastę, używając tradycyjnych kamiennych młynów lub nowoczesnych maszyn. Powstaje wówczas gęsta, zielonkawa masa, która zawiera zarówno miąższ, jak i pestki oliwek.
2. Kolejny etap to odwirowywanie pasty, które polega na oddzieleniu oliwy od resztek miąższu i wody. Proces ten odbywa się w specjalnych wirówkach, które wytwarzają ogromne siły odśrodkowe. Oliwa, będąca lżejsza, oddziela się od wody i stałych resztek, tworząc klarowny, złocisty płyn.
3. Po oddzieleniu oliwy, czas na filtrację, która usuwa wszelkie zanieczyszczenia, by oliwa była czysta i gotowa do butelkowania. Ostateczny produkt to oliwa, która zachowuje wszystkie bogate smaki oliwek – od delikatnych, owocowych nut po pikantną gorzkość, charakterystyczną dla najlepszych oliw.

Cały ten proces odbywa się w bardzo krótkim czasie od momentu zbioru oliwek, aby jak najwięcej smaku i aromatu zostało zachowane w oliwie. Dzięki temu, oliwa z oliwek może być tak świeża, aromatyczna i pełna zdrowotnych właściwości, które od wieków są cenione na całym świecie.

Oliwki i oliwa z oliwek czyli sekrety tureckiej tradycji i zdrowia

Oliwki, drzewko oliwkowe i oliwa mają głęboki symboliczny i praktyczny wymiar w kulturze tureckiej. Uprawa oliwek w Turcji ma wielowiekową tradycję, a oliwa z oliwek odgrywa centralną rolę w życiu codziennym. Zarówno w kuchni, jak i w różnych obrzędach i praktykach. 

W tradycji tureckiej oliwka jest związana z błogosławieństwem i darem natury. Wiele osób w Turcji uważa, że drzewa oliwne mają magiczną moc. Chronią przed złymi duchami. W niektórych regionach Turcji istnieje tradycja, by zasadzić drzewo oliwne w dniu narodzin dziecka. Co symbolizuje jego długie życie i pomyślność.

Drzewo oliwkowe jest także cenione za swoją wytrzymałość, ponieważ potrafi rosnąć w trudnych warunkach, takich jak ubogie gleby i susze. Dzięki temu stało się symbolem siły, wytrwałości, ale także pokoju i zgody. W tureckiej kulturze mówi się, że drzewo oliwne, które przetrwa burze, stanie się jeszcze silniejsze. Co odzwierciedla kulturę narodu, który przez wieki zmagał się z różnymi trudnościami.

Oliwki i oliwa z oliwek mają szerokie zastosowanie również w medycynie ludowej i w kosmetyce, dzięki swoim właściwościom odżywczym, nawilżającym i przeciwzapalnym. Tureckie kosmetyki z oliwy z oliwek są cenione za swoje zdrowotne korzyści oraz wszechstronność w pielęgnacji skóry i włosów. W medycynie ludowej oliwa z oliwek pomaga w leczeniu problemów skórnych, takich jak podrażnienia, egzema czy łuszczyca. Działa także przeciwzapalnie, łagodząc bóle stawów i mięśni, a jej spożywanie wspomaga trawienie i reguluje pracę jelit, pomagając w przypadku zaparć.

W kosmetyce oliwa z oliwek jest używana do nawilżania skóry, łagodzenia podrażnień oraz w oczyszczaniu twarzy z makijażu, w tym wodoodpornego. Działa również odżywczo na suche i zniszczone włosy, poprawiając ich kondycję i blask.

Właściwości zdrowotne oliwy z oliwek

Oliwa z oliwek jest uznawana za jeden z najzdrowszych tłuszczów roślinnych na świecie. Jej korzyści zdrowotne są szeroko badane, a oto niektóre z najważniejszych właściwości:

•  Bogata w zdrowe tłuszcze gdyż zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, które wspierają zdrowie serca, pomagając obniżyć poziom złego cholesterolu we krwi
• Antyoksydanty bowiem jest ona źródłem cennych antyoksydantów, które pomagają w walce z wolnymi rodnikami i chronią komórki przed uszkodzeniami. Te składniki mogą zmniejszać ryzyko chorób przewlekłych, w tym nowotworów i chorób serca.
• Właściwości przeciwzapalne gdyż ma działanie przeciwzapalne, podobne do leków przeciwbólowych, co może pomóc w łagodzeniu stanów zapalnych w organizmie.
• Wsparcie dla układu trawiennego bo może wspomagać trawienie i zdrowie jelit.
• Korzyści dla skóry, jest stosowana w kosmetyce, ponieważ jej nawilżające i regenerujące właściwości sprawiają, że jest skutecznym środkiem nawilżającym skórę. Może także pomóc w leczeniu problemów skórnych, takich jak egzema czy trądzik.
• Prewencja chorób neurodegeneracyjnych gdyż badania sugerują, że regularne spożywanie oliwy z oliwek może chronić przed chorobą Alzheimera i innymi chorobami neurodegeneracyjnymi, poprawiając funkcje mózgu i wspierając jego zdrowie.

Oliwki jako motor gospodarki

Oliwki odgrywają ważną rolę w gospodarce Turcji. Są jednym z głównych produktów rolnych kraju. Oliwa z oliwek to jeden z kluczowych produktów eksportowych Turcji. Systematycznie zyskujący uznanie na rynkach międzynarodowych. Produkcja oliwy przyczynia się do wzrostu dochodów z handlu zagranicznego.

Uprawa oliwek w Turcji ma także duże znaczenie dla zatrudnienia, szczególnie w obszarach wiejskich. Oliwki są uprawiane na małych i średnich gospodarstwach rolnych. To zapewnia pracę milionom ludzi, zarówno w samych uprawach, jak i w przetwórstwie. W regionach, gdzie oliwki stanowią główny element działalności rolniczej, przemiany w tej branży mają bezpośredni wpływ na poprawę jakości życia, rozwój infrastruktury oraz wzrost dochodów rolników.

Oliwki i oliwa z oliwek mają także znaczenie w sektorze turystyki. Zwłaszcza w rejonach słynących z tradycyjnych upraw oliwnych. Wiele turystycznych szlaków w Turcji prowadzi przez oliwne gaje. Oferując turystom możliwość poznania procesu produkcji oliwy, degustacji lokalnych produktów oraz uczestnictwa w festiwalach związanych z oliwkami. Tego typu turystyka agrarna staje się coraz bardziej popularna. Przyczynia się do wzrostu dochodów z sektora turystycznego.

Esencja tureckiej gastronomii

Oliwki i oliwa z oliwek są niezwykle ważnymi składnikami w kuchni tureckiej. Stanowią część jej tradycji kulinarnej od tysiącleci. Oliwa z oliwek jest podstawowym tłuszczem wykorzystywanym w kuchni tureckiej. Używana jest nie tylko do smażenia, ale również jako składnik sosów, dressingów. Stosuje się ją także do marynowania warzyw. Charakteryzuje się delikatnym smakiem i aromatem. To sprawia, że doskonale łączy się z innymi składnikami kuchni tureckiej, jak jogurt, cytrusy, czosnek czy zioła.

Przykłady dań z oliwkami i oliwą z oliwek w kuchni tureckiej

• Zeytinyağlı yemekler (dania z oliwą z oliwek) jest to kategoria potraw, w których głównym składnikiem jest oliwa z oliwek. W tradycyjnej kuchni tureckiej znajduje się wiele dań, które są przygotowywane właśnie na oliwie. Jednym z popularniejszych jest: zeytinyağlı enginar. Są to karczochy gotowane na oliwie z oliwek z dodatkiem cebuli, marchewki, zielonego groszku i ziemniaków. To jedno z typowych dań, które może być podawane zarówno na ciepło, jak i na zimno.
• Meze czyli przekąski/przystawki serwowane przed daniem głównym. Oliwki można podać w wersji marynowanej lub w postaci pasty, zwanej zeytin ezmesi – pasta z oliwek, czosnku, oliwy z oliwek i przypraw. Jest to popularny dodatek do chleba.
• Pide i lahmacun gdyż oliwa z oliwek jest również używana do przygotowania ciasta na tureckie pizzopodobne potrawy. Właśnie takie jak pide i lahmacun. Oliwa dodaje ciastu miękkości i delikatności.
• Sałatki gdzie oliwki i oliwa często stanowią składnik różnych sałatek, takich jak tradycyjna turecka sałatka çoban salatası, która składa się z pomidorów, ogórków, cebuli, papryki, a całość jest polewana oliwą z oliwek i sokiem z cytryny.

Mamy nadzieję, że dzięki temu artykułowi udało nam się przybliżyć Ci fascynujący świat tureckich gajów oliwnych, różnorodność oliwek oraz proces produkcji oliwy, który sprawia, że ten produkt jest jednym z najlepszych na świecie. Teraz, kiedy wybierzesz się do Turcji, będziesz mógł docenić jakość oliwek i oliwy, rozpoznać je po ich charakterystycznych cechach i wybierać te, które są najwyższej klasy.

W tureckiej kuchni oliwki i oliwa z oliwek to coś więcej niż tylko składniki. To część kulturowego dziedzictwa, przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Dzięki swojej wszechstronności, zdrowotnym właściwościom i wyjątkowemu smakowi, stanowią nieodłączny element tureckich stołów. Od prostych dań po wykwintne przysmaki, oliwa i oliwki wciąż stanowią serce tureckiej gastronomii, przypominając o bogatej tradycji i bliskim związku z naturą. To właśnie te składniki, pełne historii i smaku, tworzą niepowtarzalny charakter tureckiej kuchni. Kuchni, która zachwyca i inspiruje nie tylko lokalnych, ale i międzynarodowych smakoszy.